Türkiye Cumhuriyeti 100. yılını kutluyor.
Dünya Gazetesi köşe yazarı Naki Bakır, bugünkü köşe yazısında Türkiye Cumhuriyeti’nin 100 yıllık geçmişteki ekonomisini ele aldı.
Bakır, köşe yazısında şu ifadelere yer verdi;
“Cumhuriyet döneminde ilk sayımın yapıldığı 1927’de toplam nüfus 13 milyon 554 bin olarak belirlendi. Cumhuriyetin kurulduğu 1923 yılındaki nüfus ise 12 milyon 822 bin kişi olarak tahmin ediliyor. Orta Vadeli Program (OVP) projeksiyonlarına göre 2023 yılı itibarıyla yıl ortası nüfus 100 yılda yüzde 570,1 oranı ile yaklaşık altı katlık bir artışla 85 milyon 917 bine ulaşıyor.
MİLLİ GELİRDE REKOR BÜYÜME
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre Cumhuriyet’in kurulduğu yıl olan 1923’te Türkiye’nin gayri safi yurt içi hasılası (GSYH) sadece 577 milyon dolar düzeyindeydi.
OVP projeksiyonlarına göre ise 2022’de 906 milyar dolar olan milli gelirin, 100’üncü yıl olan 2023’ün tümünde ilk kez 1 trilyon dolar sınırını aşarak 1 trilyon 67 milyar dolara ulaşacağı tahmin ediliyor. Bu da dolar cinsinden GSYH’de 1923- 2023 döneminde yüzde 184.822 oranında (1.848,2 katlık) bir artışı ifade ediyor. 1923’te sadece 45 dolar olan kişi başına milli gelirin de bu yılın tümünde 12.415 dolar olacağı tahmin ediliyor. Buna göre 2023-1923 döneminde kişi başına milli gelir yüzde 27.488,9 (274,9 kat) artmış olacak.
EN HIZLI BÜYÜME ATATÜRK DÖNEMİNDE
Cumhuriyetin geride kalan 100 yılında, milli gelirde en yüksek yıllık ortalama büyüme hızı, kurucu lider Atatürk’ün yönetimindeki ilk 15 yılda kaydedildi. Sabit fiyatlarla TL bazında milli gelirin kümülatif olarak yüzde 188,9 artışla yaklaşık üçe katlandığı bu dönemde ortalama yıllık büyüme hızı yüzde 7,3 oldu. Dolar kurunun 1,67 TL’den 1,26 liraya gerilediği bu dönemde dolar bazında milli gelir de yüzde 161 büyüyerek 577 milyon dolardan 1 milyar 507 milyon dolara yükseldi.
Dönemlere göre milli gelirde büyüme 2. Dünya Savaşı, öncesi ve sonrasındaki gelişmelerle dünyada derin ekonomik darboğazın yaşandığı 1938-1950 arasındaki 12 yıllık İsmet İnönü döneminde ise milli gelir kümülatif bazda yüzde 0,2 küçüldü.
Bu dönemde yaşanan olumsuzluklar dolayısıyla yıllık ortalama büyüme oranı eksi (-) yüzde 0,2 oldu. Çok partili sisteme geçişle iktidara gelen 1950-1960 yılları arasındaki Başbakan Adnan Menderes döneminde yıllık ortalama büyüme hızı yüzde 6,3’e yükseldi ve milli gelirde kümülatif büyüme yüzde 85’e ulaştı. İlk askeri darbenin yapıldığı ve siyasal alanın yeniden dizayn edildiği 1960’dan sonra Adalet Partisi ve Milliyetçi Cephe hükümetlerinin iş başında olduğu 1970’e kadarki döneminde ise kümülatif büyüme yüzde 58,3; yıllık ortalama büyüme hızı yüzde 4,7 oldu.”
